Dwór Skotnickich w Skotnikach w województwie świętokrzyskim.

Dwór Skotnickich w Skotnikach w województwie świętokrzyskim – przykład staropolskiej rezydencji szlacheckiej. Skotniki najprawdopodobniej już od XII wieku do wybuchu II wojny światowej nieprzerwanie stanowiły własność rodu Skotnickich herbu Bogoria. W tym czasie przyczynili się m. in. do utworzenia spółdzielni ogrodniczej, przekazali plac pod budowę szkoły, ufundowali kościół w Skotnikach, byli zaangażowani w powołanie ochotniczej straży pożarnej. Cała miejscowość ma poświadczoną własność tej rodziny od 1185 roku, jedyna przerwa przypada na lata 1945-1997.

Po wojnie zagrabiony przez komunistów majątek służył jako szpital, a po pożarze w latach 60 jako szkoła. W 1997 roku jednogłośną uchwałą Rady Gminy w Samborcu i mieszkańców Skotnik dwór z parkiem zwrócono synowi przedwojennego właściciela Maksymilianowi Skotnickiemu, geografowi, wykładowcy na Uniwersytecie Warszawskim. Jest to posiadłość z zabudowaniami dworskimi początkowo drewnianymi, która istniała od co najmniej pierwszej połowy XIV wieku, a może już od drugiej połowy XIII wieku. Murowana siedziba w Skotnikach powstała prawdopodobnie w XVI wieku o czym świadczy odkryte w jednym z alkierzy malowidło ścienne z tego stulecia, jednak obecny kształt pochodzi z wieku XVII i XVIII, kiedy miała miejsce jedyna większa przebudowa.

Zachowany obecnie budynek posiada korpus z XVIII wieku, alkierze z XVII, a nadbudówkę z XIX wieku. Jest to dwór typu obronnego, otacza go dworski park z resztkami starodrzewu, położony na dużym, niewysokim wzniesieniu, otoczony pozostałościami fosy i wału. Początkowo budynek był parterowy, podpiwniczony skierowany frontem w kierunku południowo wschodnim. Jego korpus drewniany otynkowany i częściowo murowany zbudowany jest na planie prostokąta.

Po bokach cztery murowane kwadratowe alkierze z XVII wieku wysunięte przed elewację frontową, a naroża alkierzy wsparte szkarpami. Można podejrzewać, że alkierze pierwotnie pełniły funkcję wież obronnych. Podobno pod jednym z nich jest średniowieczny korytarz prowadzący do kościoła. Korpus pokryty jest dachem łamanym polskim, gontowym, a alkierze dachami czterospadowymi, namiotowymi. Wnętrze korpusu jest dwutraktowe, a w każdym z alkierzy znajduje się jedna izba. Dwór łącznie posiada 11 pomieszczeń.

We wnętrzu w alkierzu południowo-zachodnim znajdują się dwa kominki z XVIII wieku oraz fragmenty dekoracyjnej techniki malarstwa ściennego (sgraffiti) z motywem tańczących nimf. Korytarzowe, murowane z kamienia sklepione kolebkowo piwnice są starsze od korpusu budynku, a od strony parku znajduje się taras ze schodami. Posiadłość w Skotnikach nigdy nie była odsprzedawana, ani drogą spadków nie przeszła w inne ręce, a obecnie choć trochę podupadła znajduje się w rękach syna ostatniego właściciela prof. Maksymiliana Skotnickiego. 

 Ciekawostki: 

• Tuż obok kompleksu parkowo-dworskiego znajduje się gotycki kościół św. Jana Chrzciciela ufundowany w 1347 roku przez Jarosława Bogorię ze Skotnik. 

• W Skotnikach urodził się wojewoda krakowski – Piotr ze Skotnik herbu Bogoria dowódca zwycięskiej bitwy z wojskami rusko-tatarskimi pod Goźlicami w 1285 roku. 

• Innym znanym Skotnickim był Jarosław – arcybiskup gnieźnieński, któremu Władysław Łokietek przekazał na łożu śmierci opiekę nad przyszłym królem Kazimierzem Wielkim. 

• W końcu XIX wieku we dworze Skotniki urodził się generał Stanisław Skotnicki „Grzmot” 

• Klasztor cysterski w Koprzywnicy ufundowany został w 1185 roku przez wojewodę sandomierskiego Mikołaja Bogorię Skotnickiego przy wsparciu księcia Kazimierza Sprawiedliwego.