Pałac w Dołhobyczowie

Pałac w Dołhobyczowie woj. lubelskie utrzymany w stylu późnego klasycyzmu, znajduje się w miejscowości Dołhobyczów, niewielkiej wsi położonej w środkowej części gminy w powiecie hrubieszowskim województwa lubelskiego.

Na początku XIX wieku Ludwik Rastawiecki wzniósł w Dołhobyczowie parterowy murowany dwór. W 1837 roku budynek ten został znacznie powiększony głównie przez nadbudowę pełnego piętra. Zbudowano również stajnię z wieżą, piętrowy spichlerz oraz rządcówkę. Dodatkowo został założony przypałacowy park. Projektem rozbudowy zajmował się włoski projektant Antonio Corazzi.

W 1870 roku Dołhobyczów wraz z zespołem pałacowym zakupił od Edwarda Rastawieckiego, warszawski bankier Mieczysław Epstein, od którego w 1896 roku Dołhobyczów z pałacem odkupili Władysław i Maria Świeżawscy. 

W czasie I wojny światowej, wnętrza pałacu zostały zdewastowane. W okresie międzywojennym, rodzina Świeżawskich próbując przywrócić pałacowi dawną świetność urządziła go na nowo. Zakupili zabytkowe meble z różnych epok, zwieźli rodowe skarby oraz dzieła sztuki (w pałacu znalazły się m.in. obrazy Juliusza i Wojciecha Kossaków).

W czasie II wojny światowej, właściciele zakopali na terenie pałacu wartościowe przedmioty i opuścili majątek. W 1944 roku w czasie walk z Niemcami oraz ukraińskimi nacjonalistami, zespół pałacowy spalono. 

W 1946 roku podczas reformy rolnej, pałac wraz z parkiem został włączony do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Dołhobyczowie. W 1977 roku została ukończona dokumentacja niezbędna do odbudowy pałacu i już w 1982 roku Zamojskie Pracownie Konserwacji Zabytków rozpoczęły prace rewitalizacyjne. Prace miały objąć pałac wraz z parkiem oraz spichlerzem. Ponieważ w dalszym ciągu, właścicielem pałacu wraz z parkiem był kombinat PGR, po rewitalizacji planowano przekształcić pałac w obiekt usługowo-dydaktyczny, przypominający swoją działalnością dom kultury. Niestety, większość założeń rewitalizacji nie została zrealizowana, poza odrestaurowaniem pałacu w stanie surowym. 

Z pałacem i samym Dołhobyczowem związanych jest kilka ciekawostek: 

- W okolicach Dołhobyczowa często przebywał Fryderyk Chopin – ponieważ okoliczna wieś Żabcze należała do jego serdecznego przyjaciela Tytusa Wojciechowskiego. 

- W 1975 roku ostatni właściciel Dołhobyczowa Tadeusz Świerzawski w porozumieniu z władzą ludową i w towarzystwie przedstawiciela Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej, Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Muzeum Narodowego, wydobył z ziemi skrzynię zawierającą srebra narodowe i inne wartościowe przedmioty. Skrzynię zakopała przed wojną Krystyna Walewska. Zgodnie z zawartą umową, połowę skarbu zachował właściciel, a druga połowa trafiła do Muzeum Narodowego w Warszawie. 

- W wieku XVII i XVIII Dołhobyczów należał do rodu Skrzetuskich, krewniaków Mikołaja Skrzetuskiego, będącego pierwowzorem postaci głównego bohatera powieści „Ogniem i mieczem”, H. Sienkiewicza. 

- W Dołhobyczowie w XIX wieku istniało przejście graniczne pomiędzy Cesarstwem Austriackim i Rosją. 

- Kościół w Dołhobyczowie został ufundowany przez rodzinę Świerzawskich, jako podziękowanie Stolicy Apostolskiej za zezwolenie na ślub Stefana Świeżawskiego z siostrą stryjeczną.

Obecnie pałac jest własnością prywatną oraz został wystawiony na sprzedaż (dane na rok 2022).