Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu woj. podkarpackie

Pałac Tarnowskich, właściwie Zamek Tarnowskich w Dzikowie woj. podkarpackie

 Historia: XV – XIX wiek :Zamek Tarnowskich w Dzikowie (obecnie dzielnica Tarnobrzega), którego budowa została zapoczątkowana w XV wieku jako wieżowy dwór obronny. W XVII i XVIII wieku został adoptowany przez rodzinę Tarnowskich i przebudowany. Do zamku dodano system fortyfikacji bastionowych.

W 1830 roku zamek został ponownie przebudowany na rezydencję – muzeum w stylu neogotyku, według projektu architekta Franciszka Marii Lanciego. Tarnowscy zgromadzili w zamku wielkie zbiory dzieł sztuki, bibliotekę i archiwum. Od 1834 roku w zamku przechowywano słynną kolekcję Tarnowskich, na którą składały się zbiory malarstwa europejskiego XVI-XVIII wieku, biblioteka (z rękopisem Pana Tadeusza autorstwa Adama Mickiewicza) i archiwum rodowe, a także liczne pamiątki narodowe. XX-lecie międzywojenne.

Pożar zamku : W wyniku bardzo dużych mrozów instalacja wodociągowa w zamku zamarzała. Służba od pewnego czasu starała przywrócić jej sprawność ogrzewając rury lampami benzynowymi. Wieczorem po kolejnych nieudanych próbach udali się na spoczynek. Tuż po północy 21 grudnia 1927 roku, służący robił obchód całego budynku, ale nie zauważył tlącego się na strychu ognia. Płomienie dostrzegła prawdopodobnie ok. 3 nad ranem służąca, która obudziła mieszkającego w zamku wraz ze swoją rodziną, bibliotekarza i nauczyciela w położonym nieopodal gimnazjum, Michała Marczaka. Zdając sobie sprawę z zagrożenia dla bezcennych zbiorów kultury narodowej, które znajdują się w zamkowej bibliotece, starał się je ratować z pomocą służby, a potem także zaalarmowanych mieszkańców Dzikowa oraz uczniów gimnazjum, w którym uczył. Przybyła straż pożarna z powodu zamarzniętych hydrantów próbowała ugasić pożar śniegiem. Zbiory znajdujące się w bibliotece starało się ocalić 18 osób, byli to w większości uczniowie gimnazjum, a wraz z nimi porucznik Mastalski oraz Alfred Freyer, lekkoatleta, ośmiokrotny mistrz Polski i 14-krotny rekordzista kraju w biegach na długich dystansach. Płonący strop biblioteki zapadł się, zabijając 8 osób, w tym Freyera. Kilka minut później komendant policji zarządził bezwzględną ewakuację z budynku. Część bezcennych zbiorów udało się uratować. W czasie pożaru właściciel zamku, hrabia Zdzisław Jan Tarnowski przebywał w Krakowie, a jego matka, Zofia z Zamoyskich Tarnowska, wówczas 90-letnia, pozostała w Dzikowie i została uratowana z płonącego zamku.

W 1931 roku zamek odbudowano, obiekt otrzymał formy neobarokowe. Wokół zamku założono w XIX wieku rozległy park krajobrazowy. Historia najnowsza W 1972 roku w zamkowych piwnicach odnaleziono kolekcję cennych sreber, która została następnie przewieziona do zamku w Łańcucie.

Do roku 2007 mieściło się tutaj Technikum Rolnicze. W 2011 roku zakończył się gruntowny remont zamku, przystosowujący go do funkcji muzealnej. Przeprowadzone zostały renowacje piwnic oraz poddasza i zaadaptowane pod sale muzealne. Od 2011 zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega; dotychczasowa siedziba muzeum została przekształcona w Muzeum Polskiego Przemysłu Siarkowego (będące jego oddziałem).