Zamek Królewski w Sanoku w województwie podkarpackim. W okresie przynależności Ziemi Sanockiej do Rusi (XI-XIII/XIV wieku) na wzgórzu istniał gród obronny z drewnianą zabudową otoczony wodami Sanu i potoku Płowieckiego wałem ziemnym z ostrokołem i fosą ze zwodzonym mostem. W 1339 roku Sanok otrzymał prawa miejskie, a w 1340-1341 roku nastąpiło przyłączenie Ziemi Sanockiej przez króla Kazimierza Wielkiego do Korony i właśnie wtedy za panowania tego władcy w północnej części wzgórza powstała średniowieczna warownia – zamek, gotycka kamienna wieża obronna z więzieniem oraz mury obronne (pozostałości wymienionych obiektów zostały odkryte w trakcie wykopalisk).
W latach 1523-1548 Mikołaj Wolski starosta sanocki z polecenia królowej Bony rozbudowuje ten średniowieczny zamek i zmienia w zachowaną do dziś renesansową rezydencję. W czasie tych prac rozebrano istniejącą na zamku prawosławną cerkiew pw. Św. Dymitra. W latach 1555-1556 zamek jest własnością węgierskiej królowej Izabeli Jagiellonki po jej ucieczce z Węgier. Od początku XV do połowy XVI wieku zamek był siedzibą Urzędu Grodzkiego, sądu grodzkiego i ziemskiego. W tym czasie zamek był dwukondygnacyjny, w piwnicach odbywały się posiedzenia sądów, a dwa górne piętra przeznaczone były dla oficjalistów. W XVII i XIX wieku zamek był rozbudowywany i powiększony o rozebrane w XIX i XX wieku skrzydło północne i południowe. W XIX wieku w czasach zaboru austriackiego zostały wyburzone wszystkie budynki z wyjątkiem budowli zamkowej. Zamek w okresie swojej świetności był okazałą rezydencją królewską i stanowił własność królowej Bony, a jej rodowy kartusz herbowy Sforzów pozostał w herbie Sanoka do dziś.
Po obydwu stronach bramy, przy murach obwodowych znajdowało się zaplecze gospodarcze (pomieszczenia mieszkalne dla służby, zbrojownia, stajnie, wozownia, łaźnia, piekarnia i browar) ich fragmenty odsłonięte zostały w trakcie wykopalisk. Za czasów starosty Mikołaja Wolskiego powstała zachowana do dzisiaj studnia. Zamek średniowieczny, obronne mury, masywna kamienna gotycka wieża z czasów króla Kazimierza Wielkiego, ceglana wieża, most zwodzony i fosy stanowiły potężny zespół obronny oraz ważny punkt strategiczny na pograniczu polsko-rusko-węgierskim. Główne wejście do zamku zdobione było kamiennym portalem i zwieńczone klasycznym trójpodziałem z wypukłym gzymsem i fryzem, w którym były herby: po środku orzeł, a po bokach herb Sforzów i litewska „Pogoń”. Kamienne portale prowadziły do izb i komnat, zachowało się również kamienne obramowanie otworu piecowego.
W XIX wieku przebudowujący zamek Austriacy zmienili jego renesansowy charakter, wyrzucając renesansową kamieniarkę i przebudowując otwory drzwiowe i okienne. Dzięki odkryciu autentycznej kamieniarki prawie wszystkie portale i cała kamieniarka okienna została zrekonstruowana. W 1809 roku w okresie wojen napoleońskich miała miejsce ostania obrona zamku, w czasie której Franciszek Ksawery Krasicki ostatni obrońca zamku odznaczył się męstwem i fortelem powstrzymał nacierające oddziały austriackie.
Pod koniec XIX i na początku XX nastąpił upadek zamku – w 1915 roku po inwazji rosyjskiej zostało rozebrane skrzydło południowe. Od tego czasu, aż do 2010 roku zamek zachował się w niezmienionej formie. Podczas I wojny światowej w trakcie okupacji rosyjskiej pomieszczenia zamku zajmowali rosyjscy dowódcy. We wrześniu 1939 roku zamek został splądrowany, a w okresie okupacji urządzono w nim Muzeum Łemkowszczyzny i w tym czasie do czerwca 1941 zamek znajdował się naprzeciwko Linii Mołotowa. Niemcy wybudowali na wzgórzu zamkowym betonowy bunkier pod placem zamkowym, który wchodził w skład umocnień tzw. „Pozycji Granicznej Galicja”.
W sierpniu 1944 roku lokalne władze niemieckie wywiozły z zamku ocalałe najstarsze pamiątki kultury polskiej, na szczęście część z nich po wojnie została odnaleziona w okolicach Legnicy. Do 1946 roku w zamku mieścił się szpital wojskowy, a następnie rusznikarnia, w 1965 roku podjęto decyzję o restauracji budynku zamku.
W 1972 roku zespół zamkowy składający się z zamku, parku zamkowego, umocnień ziemnych, pozostałości wałów i fosy od strony zachodniej, umocnienia obronne, studnia zamkowa zostały włączone do spisu rejestru zabytków Sanoka. W latach 2000-2004 na zamku były prowadzone prace renowacyjno-konserwatorskie w trakcie których przebudowano wnętrza zamkowe na potrzeby ekspozycji i powiększających się zbiorów muzealnych. W latach 2010-2011 przy współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej odbudowano skrzydło południowe zamku, w którym urządzono galerię Zdzisława Beksińskiego.
W latach 2012-2013 przeprowadzono szereg prac mających na celu rewitalizację wzgórza zamkowego, dziedziniec wyłożono kostką granitową, urządzono ogrody, wykonano rekonstrukcję schodów zamkowych z balkonem oraz mur sugerujący dawne fortalicje. Na pozostałościach średniowiecznej wieży wybudowano taras widokowy. Obecnie w Królewskim Zamku w Sanoku mieści się Muzeum Historyczne.
Komentarze
Prześlij komentarz