Zamek Tropsztyn woj. małopolskie

Zamek Tropsztyn w miejscowości Wytrzyszczka w gminie Czchów w województwie małopolskim położony na stromym półwyspie nad Dunajcem. Niezwykle ciekawa jest jego historia powiązana ze skarbem Inków. Jest to rekonstrukcja zamku obronnego – warowni, która strzegła tzw. Bramy Sądeckiej – ważnego szlaku handlowego: wodnego i lądowego prowadzącego na Węgry. 

Powstała z inicjatywy rodu Ośmiorogów zwanych także Gierałtami najprawdopodobniej w I połowie XIII, a murowane zabudowania powstały około XIV wieku. W XIV wieku zamek składał się z kamiennego muru obwodowego i drewnianej zabudowy wewnątrz.

Pierwsza wzmianka o tym miejscu pochodzi z 1231 roku, a inna z roku 1390, która wskazuje, że właścicielem był rycerz Chebda herbu Starykoń z Tropsztyna, który poślubił Zochnę Gierałtównę herbu Ośmioróg – Gierałt (władali zamkiem przez około 300 lat). Chebda cieszył się złą sławą bo zamek zwany był gniazdem rozbójników.

W roku 1390 wzniósł murowany dwukondygnacyjny budynek mieszkalny, a jego syn Andrzej wybudował pięciokondygnacyjną kwadratową wieżę kamienną w północno-zachodniej części zamku. Nakazem królewskim w 1535 roku zamek został oddany kasztelanowi sandomierskiemu Piotrowi Kmicie.

Kolejnymi właścicielami zamku była rodzina Robakowskich, a od 1556 roku rodu Gabońskich herbu Janina. W 1574 roku zamek znajdował się w rękach zbójników rabujących kupców i przepływające Dunajcem tratwy. Na ich twierdzę napadli właściciele z pobliskiego Rożnowa – zabili rozbójników jednocześnie rujnując zamek. Następnie od 1581 roku obiekt należał do Łyczków, a w XVII wieku do Zborowskich. Wzmianki z 1608 roku wskazują, że zamek był już w tym czasie ruiną. Pierwsze wykopaliska archeologiczne były przeprowadzone w 1863 roku przez sądeckiego historyka Szczęsnego Morawskiego.

Właścicielem ruin w 1970 roku został Andrzej Benesz, który utrzymywał, że jest potomkiem Sebastiana Berzewiczy i spadkobiercą inkaskiego skarbu ukrytego w ruinach zamku. Sebastian Berzewiczy potomek fundatorów zamku w Niedzicy wyjechał do Peru, poślubił Inkaską Indiankę i miał z nią córkę – Uminę (urodziła syna Unkasa, który przyjął polskie imię i nazwisko Antoni Benesz).

Uciekając przed najazdem Hiszpanów do Europy zabrali ze sobą część królewskiego skarbu Inków, na którym podobno ciążyła klątwa mająca dotknąć każdego, kto będzie chciał go odnaleźć. Prawnuk Antoniego – Andrzej Benesz odkrył w 1946 roku w Niedzicy Inkaskie pismo łączące skarb z zamkiem w Tropsztynie. Poszukiwania skarbu przerwała jego tragiczna śmierć w wypadku samochodowym. W 1990 roku powstała Fundacja Odbudowy Zamku Tropsztyn, która odkupiła zamek od spadkobierców Andrzeja Benesza i zajęła się rekonstrukcją warowni, po której zostały tylko fragmenty murów.

W latach 1997-1998 odbudowano mury zewnętrzne i odtworzono bramę wschodnią, a w 1998-1999 odtworzono kształt bramy wjazdowej pochodzącej z XVI wieku. Zamek Tropsztyn jest udostępniany dla zwiedzających tylko w sezonie wakacyjnym – w lipcu i w sierpniu. Z punktów widokowych, rozciąga się piękna panorama na jezioro Czchowskie. 

Ciekawostki: 

- Według Szczęsnego Morawskiego zamek wybudował rycerz niemiecki znad Renu, który ukrył się tutaj przed wyrokiem śmierci wydanym przez cesarza za rozbój. Rycerzem tym był Gerard - Wojsław herbu Ośmioróg. Jego syn Dobrosław był panem w Tropsztynie w 1231 roku. 

- Legenda głosi, że w Tropsztynie po śmierci inksaskiej księżniczki ukryto przywieziony z Peru skarb Inków. Kosztowności mogą znajdować się w podziemnym tunelu wykutym pod Dunajcem i łączącym zamkowe podziemie z Sanktuarium w pobliskim Tropiu.