Pierwsza informacja o jego zarządcy burgrabim Imramie synu Żegoty pochodzi z roku 1356. Pierwotnie była tu romańska wieża obronna (stołpa) z naturalnie ukształtowaną fosą, otoczona przez fortyfikacje drewniane, która pełniła rolę strażnicy. Wejście do niej znajdowało się na poziomie pierwszego piętra od strony północnej i było dostępne po drewnianej kładce z pobliskiego muru obronnego lub z drabiny.
Zamek powstał na przełomie XIII i XIV wieku najprawdopodobniej z inicjatywy króla Wacława II, choć dopiero za Kazimierza Wielkiego postawiono pełne założenie zamkowe. Warownia zajmowała cały wierzchołek wzgórza i składała się z wysokiej baszty i to właśnie baszta, czyli najstarszy element założenia przetrwał najdłużej.
W I połowie XIV wieku do wieży dobudowano kamienne mury, bramę wjazdową oraz budynek mieszkalny wybudowany z piaskowca będący siedzibą starostów czchowskich. Był to jednotraktowy budynek o wymiarach 9,6 x 21 metra najprawdopodobniej piętrowy, podzielony w przyziemiu na dwa pomieszczenia.
Od południowej strony przylegała do niego prostokątna sień wejściowa ze schodami, zaś brama znajdowała się w północno-zachodniej części założenia. Nie ma pewności czy prace te rozpoczął Władysław Łokietek czy Kazimierz Wielki. W warowni gośćmi byli: Królowa Jadwiga (w drodze na Węgry) i kilkakrotnie król Władysław Jagiełło - również w 1410 roku tuż przed wyprawą pod Grunwald.
Pod koniec XV i na początku XVI wieku starostwo czchowskie sprawowali Melsztyńscy z pobliskiego Melsztyna – dobudowali parterowy budynek południowy na cele gospodarcze oraz przybudówkę przy wieży. W latach 1549 do 1560 starostami byli Seweryn i Stanisław Bonerowie, a w drugiej połowie XVI wieku funkcję tę pełniła Anna Jordanowa z Bonerów z mężem kasztelanem krakowskim Wawrzyńcem Spytkiem Jordanem.
W 1646 roku zamek został opuszczony i całkowicie podupadł, przestał też w nim funkcjonować sąd ziemski. W latach 1655 – 1660 kolejne zniszczenia spowodowała wojna ze Szwecją, a wraz z pierwszym rozbiorem Polski w 1772 roku zostało zlikwidowane starostwo czchowskie. W XVIII wieku budowla była już w ruinie; była rozpatrywana jeszcze możliwość odbudowy.
Król Stanisław August Poniatowski chciał przywrócić działalność sądu ziemskiego w Czchowie, nakazał odbudowę zamku lub postawienie nowej siedziby, ale plany te pokrzyżował ówczesny starosta Czchowa – Grabowski, nie zdecydował się na jego odbudowę i wzniósł nowy budynek sądu na rynku, przez co w wieży zamkowej funkcjonowało tylko więzienie.
Już wcześniej najprawdopodobniej w piwnicy baszty funkcjonowała cela więzienna. W 1892 roku historyk sztuki W. Juszczkiewicz rozpoczął pierwsze prace badawcze, w 1928 rozpoczęły się pierwsze prace konserwatorskie – basztę nakryto stropem żelbetonowym, a w 1966 roku podczas prac badawczych odkopano fundamenty całego założenia zamkowego. W 1993 roku rozpoczęto prace archeologiczne i rekonstrukcyjne, które dostarczyły wiedzy o dziejach zamku.
Pod koniec 1999 roku dokonano rekonstrukcji w charakterze trwałej ruiny kilkanastu metrów zachodniego muru zamkowego. W 2003 roku otwarto warownię, w zrekonstruowanej wieży powstał punkt widokowy, odtworzono też częściowo zamkowe zabudowania i mury obronne z fundamentami bramy. W 2018 roku zakończono rewitalizację zabytku, odtworzono wieżę bramną i most nad fosą, nadbudowano mury obwodowe i zagospodarowano dziedziniec.
Wytyczono też alejki i strefę rekreacyjną, a archeologowie odnaleźli resztki muru obwodowego od wschodu, który jeszcze w średniowieczu runął w dół wzgórza. Wykonano prace restauratorskie przy bunkrach oraz na całym wzgórzu umieszczono obiekty militarne oraz ich repliki z trzech okresów historycznych od średniowiecza do XX wieku. 
Ciekawostka:
Znalezione podczas prac wykopaliskowych groty strzał tatarskich nasuwają przypuszczenie, że wzgórze zamkowe w Czchowie przeżyło atak Tatarów. Archeolodzy nie są pewni, kiedy mogło to nastąpić. Pierwszy najazd tatarski na ziemie polskie miał miejsce w 1241 r. Tatarzy podążyli przez Lublin, Sandomierz, Chmielnik, Kraków - na Śląsk, gdzie doszło do bitwy pod Legnicą, w czasie której zginął nasz książę - Henryk Pobożny.
Drugi najazd Tatarów przypadł na lata 1259-60. Był on groźniejszy i bardziej wyniszczający nasz kraj, niż pierwszy. Tatarzy zdobyli Sandomierz, dotarli pod Kraków, zapędzili się do granic księstwa opolskiego, ale zawrócili. I być może, jak sugeruje tarnowski archeolog, dyrektor Muzeum Okręgowego - Andrzej Szpunar, właśnie podczas tego najazdu atakowali oni Czchów. Mogło to mieć jednak miejsce nawet w roku 1280 lub 1287, podczas trzeciego najazdu Tatarów na Polskę.
Odkrycie grot strzał tatarskich na wzgórzu zamkowym może sugerować, że wieża obronna mogła istnieć wcześniej niż przypuszczano, a więc w drugiej połowie XIII wieku.
Komentarze
Prześlij komentarz